Jak dbać o jelita, aby funkcjonowały prawidłowo?

Jednymi z najważniejszych organów w ludzkim ciele są z pewnością jelita, grube i cienkie, stanowiące niezbędny element naszego układu pokarmowego. Pełnią wiele istotnych funkcji, bez nich między innymi niemożliwe byłoby prawidłowe trawienie i funkcjonowanie układu wydalniczego. Warto więc dowiedzieć się, w jaki sposób dbać o jelita, aby działały długo i bez żadnych zaburzeń zdrowotnych.

Czym jest jelito cienkie i jaka jest jego budowa?

Jelito człowieka jest podzielona na dwa odcinki, jelito cienkie i jelito grube, pełniące różne funkcje, lecz o zbliżonej budowie. Jako pierwsze przedstawimy jelito cienkie, które stanowi najdłuższą część naszego układu pokarmowego, osiągając długość u osoby dorosłej sięgającą nawet 6-8 metrów. Może to budzić co najmniej zdziwienie, lecz bez problemu mieści się w jamie brzusznej i jest zlokalizowane pomiędzy jelitem grubym a żołądkiem, a tworzą je trzy warstwy:

• błona śluzowa;
• błona mięśniowa;
• otrzewna.

W budowie jelita cienkiego rozróżniamy też cztery jego najważniejsze odcinki:

• odźwiernik, łączący żołądek z dwunastnicą, zbudowany z tkanki mięśniowej;
• dwunastnicę, która jest połączona właśnie z żołądkiem, odpowiedzialną między innymi za trawienie białek, tłuszczów i węglowodanów z udziałem enzymów trawiennych i umożliwiającą wchłanianie składników odżywczych, jakie dostarczamy organizmowi wraz z pożywieniem;
• jelito czcze, o długości od 2 do 5 metrów, w którym zachodzą najważniejsze, właściwe procesy trawienne, a związki odżywcze są wchłaniane przez kosmki jelitowe;
• jelito kręte, długości przeważnie około 1,5 m, miejsce, gdzie dochodzi do ostatecznego trawienia oraz wchłaniania i przyswajania substancji odżywczych, przechodzące w jelito grube.

Czym jest jelito grube i z jakich elementów się składa?

Jeśli zaś chodzi o jelito grube, to z jednej strony łączy się ono z jelitem cienkim, a z drugiej z odbytem, jest też o wiele krótsze, ma od 1,3 do 1,5 m długości. Jedną z jego cech charakterystycznych jest też lokalizacja, jeśli przyjrzymy się obrazkowi układu pokarmowego człowieka, to od razu zauważymy, że jama brzuszna jest nim otoczona. Podobnie, jak cienkie, także jelito grube składa się z kilku odcinków:

• jelita ślepego, nazywanego też kątnicą, to od niego odchodzi całkowicie zbędny wyrostek robaczkowy, a do kątnicy trafia częściowo strawione pożywienie z jelita cienkiego;
• okrężnicy wstępującej, mierzącej 23 cm;
• zgięcia wątrobowego, jak nazwa wskazuje, znajdującego się tuż pod tym ważnym organem;
• okrężnicy poprzecznej, położonej w górnej części brzucha i biegnącej na ukos;
• zgięcia śledzionowego, umiejscowionego tuż pod śledzioną;
• okrężnicy odbytniczo-migdałowej, biegnącej już w stronę odbytnicy i mającej zaledwie 5 cm długości;
• odbytnicy, ostatniego odcinka mierzącego od 15 do 20 cm i połączonego z kanałem odbytu.

Jakie funkcje pełnią jelita w ludzkim organizmie?

Jak widać, budowa jelita cienkiego i grubego jest dosyć skomplikowana, co nie powinno dziwić, biorąc pod uwagę różnorakie zadania, jakie mają do spełnienia w ludzkim organizmie. Stanowią istotną część naszego przewodu pokarmowego, a funkcje można podzielić w zależności od rodzaju jelita:

Jelito cienkie:

• trafia do niego pokarm zmieszany z kwasami żołądkowymi;
• w nim zaczyna się proces właściwego trawienia;
• wydzielane są kolejne enzymy trawienne rozbijające cząstki pokarmu na małe części składowe;
• to tutaj wchłaniane są substancje odżywcze trafiające następnie do krwiobiegu i układu limfatycznego;
• odpowiada za produkcję hormonów warunkujących prawidłowy przebieg procesów trawiennych;
• ułatwia przyswajanie wody także dostarczanej wraz z pożywieniem.

Jelito grube:

• zachodzą w nim procesy metaboliczne aktywowane przez bakterie jelitowe, głównie beztlenowe z rodziny Bacteroides fragilis oraz tlenowe, takie jak Escherichia coli;
• również pozyskuje wodę i sól z treści jelitowej;
• dalej przetwarza niestrawione dotychczas resztki pokarmowe;
• odbywa się w nim produkcja kału, który przechodzi aż do odbytnicy i jest następnie wydalany przez odbyt.

Jelita wykonują także ruchy robaczkowe, nazywane perystaltyką, których przebieg zależy od obecności kilku ważnych hormonów. Wzrastają jednocześnie pod wpływem innych czynników, np. zdenerwowania, mogącego skończyć się biegunką, a odwrotna sytuacja zachodzi pod wpływem silnego, długotrwałego stresu, częstej przyczyny bolesnych zaparć.

Jednak właściwa perystaltyka jest procesem niezbędnym do prawidłowego działania układu pokarmowego, bez niej niemożliwe byłoby przesuwanie zjedzonego i trawionego pokarmu przez całą długość jelit, począwszy od odźwiernika, aż do odbytu.

Z którymi dolegliwościami jelitowymi najczęściej mamy do czynienia?

Wszelkich zaburzeń pracy jelit, zarówno cienkiego, jak i grubego, nie da się zlekceważyć, należy natychmiast podjąć stosowne przeciwdziałania, a zagrożenie dla zdrowia przede wszystkim stanowią:

• zaburzenia trawienne, nudności, wymioty, biegunki lub zaparcia;
• nieregularne wypróżnienia;
• bóle brzucha o różnym natężeniu;
• zespół jelita drażliwego;
• SIBO, czyli zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego;
• celakia, czyli reakcja zapalna wywołana przez nietolerancję glutenu;
• zapalenie jelit o charakterze zakaźnym, powodowane najczęściej przez bakterie Escherichia coli i Salmonella, oraz grzyby Candida albicans;
• choroby o podłożu pasożytniczym, których przyczyną jest przeważnie tasiemiec lub glista ludzka;
• uchyłki i polipy jelita grubego;
• rak jelita grubego.

W jaki sposób dbać o zdrowie jelit?

Bez procesów trawiennych zachodzących w jelitach praktycznie nie moglibyśmy funkcjonować, dlatego należy właściwie o nie dbać, aby uniknąć ewentualnych chorób, które mają jednoczesny, negatywny wpływ na inne aspekty zdrowotne. Podstawą zachowania zdrowia jelit jest dbanie o tzw. mikroflorę bakteryjną jelit, która odpowiada za wymienione wyżej funkcje.

Wpływ na nią ma wiele czynników, zależnych bezpośrednio od naszego stylu życia, przede wszystkim sposobu odżywiania. Jeśli chcemy cieszyć się zdrowymi, właściwie funkcjonującymi jelitami, powinniśmy pamiętać o:

Diecie jelitowej

Odpowiedni sposób żywienia, zalecany przez lekarzy i specjalistów od dietetyki, to pierwszy aspekt dbania o jelita i pozostałe elementy układu trawiennego, dzięki czemu uda się również uniknąć nadwagi i otyłości. Dlatego osoby narzekające na jakiekolwiek problemy z pracą jelit, powinny natychmiast wdrożyć dietę jelitową, która jednocześnie pozytywnie wpłynie na ogólny stan zdrowia.

Dieta jelitowa oznacza dla wielu ludzi radykalną, niemal całkowitą zmianę dotychczasowych nawyków żywieniowych, lecz specjaliści niezmiennie twierdzą, że naprawdę warto. Jest to przede wszystkim dieta ubogoresztkowa, lekkostrawna, o doborze produktów szczególnie korzystnych dla pracy jelit, dlatego z codziennego menu należy bezwzględnie usunąć:

• fast foody i żywność wysoko przetworzoną;
• rośliny strączkowe, fasolę i groch;
• niektóre warzywa mogące powodować wzdęcia, np. kapustę;
• produkty z pełnego ziarna, takie jak chleb razowy, lecz należy jednocześnie pamiętać o zachowaniu właściwych ilości błonnika w diecie;
• tłuste wędliny i mięso;
• tłusty nabiał, żółte sery i przede wszystkim sery topione;
• nadmiar cukru, słodycze, napoje gazowane, soki owocowe z cukrem fruktozowo-glukozowym;
• potrawy smażone w głębokim tłuszczu;
• alkohol, czarną herbatę i kawę.

Wszystkie te szkodzące jelitom produkty należy zastąpić:

• pieczywem z mąki pszennej;
• nabiałem i mlekiem o niskiej zawartości tłuszczu;
• chudym mięsem i wędlinami;
• wodą mineralną i naparami ziołowymi;
• przyprawami o właściwościach leczniczych.

Aktywności fizycznej

Koniecznej do utrzymania właściwej perystaltyki jelit, pobudzenia ich do aktywniejszej pracy i poprawy dopływu krwi, co znacznie przyspieszy procesy trawienne, a dozwolone są różne formy aktywności fizycznej. Nie musimy od razu uprawiać jakiejś dyscypliny sportu, już tylko godzinny spacer każdego dnia może zdziałać prawdziwe cuda, pomagając jednocześnie utrzymać prawidłową masę ciała.

Ruch przeciwdziała jednocześnie bolesnym zaparciom, pozwala zapanować nad swoim apetytem czy uniknąć wielu schorzeń układu pokarmowego. Należy jednak pamiętać, że nadmiar wysiłku może dać efekty odwrotne od zamierzonych, stając się przyczyną zaburzeń żołądkowo-jelitowych, uszkodzeń błony wyściełającej od wewnątrz powierzchnię jelit i rozwoju niebezpiecznych stanów zapalnych.

Unikaniu sytuacji stresogennych

Długotrwały stres jest jednym z czynników negatywnie wpływających na pracę jelit i całego układu trawiennego. Wywołuje między innymi silne dolegliwości bólowe, przyczynia się do rozwoju wielu chorób, w tym szczególnie uciążliwego i trudnego do wyleczenia zespołu jelita drażliwego albo nieswoistego zapalenia jelit. Pojawiają się także inne symptomy:

• biegunki, często krwawe, lub zaparcia;
• wymioty, skurcze i bóle brzucha;
• problemy trawienne wynikające z zaburzenia mikroflory bakteryjnej jelit;
• spadek apetytu albo odwrotność ciągłe czucie głodu i podjadanie pomiędzy posiłkami;
• uczucie ogólnego osłabienia i spadek masy ciała;
• problemy ze snem mogące prowadzić do bezsenności.

Piciu właściwych ilości wody

Aby nasze jelita mogły spełniać wszystkie wymienione wyżej funkcje, niezbędne jest picie odpowiednich ilości płynów, co najmniej 2 litrów dziennie. Woda i inne wskazane płyny chronią organizm przed skutkami odwodnienia, kiedy pozostałe resztki płynów są magazynowane właśnie w jelitach, kosztem innych części ciała. Jednocześnie ich brak może powodować gromadzenie się nadmiernych ilości szkodzących zdrowiu toksyn oraz zatrzymywanie kału, którego wydalenie staje się znacznie utrudnione i bardzo bolesne.

Stosowaniu kuracji ziołowych

Zazwyczaj wszelkie dolegliwości jelitowe łagodzimy z pomocą środków farmaceutycznych, które, oprócz skuteczności działania, cechują też skutki uboczne, jakie mogą wywołać. Dobrym sposobem na poradzenie sobie z opisanymi wyżej przypadłościami jest ziołolecznictwo, wykorzystanie ziół i roślin o potwierdzonych właściwościach leczniczych, a najczęściej stosowane w tym celu to:

• koper włoski, stymulujący wydzielanie soków żołądkowych, skutecznie regulujący rytm wypróżnień, usuwający zaparcia i wspomagający perystaltykę jelit;
• mięta, łagodząca symptomy niestrawności, rozkurczająca mięśnie gładkie i poprawiająca trawienie;
• kminek, stosowany w przypadku nudności, zgagi, wzdęć, zaparć i biegunek, regulujący procesy produkcji żółci i soku żołądkowego;
• szałwia lekarska, skuteczna na skutki przejedzenia, mająca działanie rozkurczające i przeciwbólowe;
• rumianek, rozkurczający mięśnie gładkie jelit, wspomagający leczenie niestrawności;
• mniszek lekarski, pomagający oczyścić jelita z toksyn i pozostałości po procesach przemiany materii, regulujący wypróżnienia i wspierający mikroflorę bakteryjną jelit.

Źródła:

• https://www.healthline.com/health/digestive-health/how-long-are-your-intestines
• https://www.healthline.com/human-body-maps/small-intestine#1
• https://www.healthline.com/health-news/a-common-antidepressant-may-also-help-relieve-ibs-symptoms