Fosfolipidy – czym są i jakie mają znaczenie dla zdrowia wątroby?

Jednym z najważniejszych organów wewnętrznych w ludzkim ciele jest niewątpliwie wątroba, stanowiąca niezwykle ważną część układu pokarmowego. Ma do spełnienia wiele istotnych funkcji, można śmiało zaryzykować stwierdzenie, że bez niej nie moglibyśmy żyć. Jej osłabienie natychmiast odbija się negatywnie na stanie zdrowia całego organizmu, dlatego naszym obowiązkiem jest właściwie o nią dbać przez całe życie. Nieodłącznym elementem takiego procesu jest dostarczanie jej odpowiednio dobranych substancji odżywczych, takich jak fosfolipidy, które warto poznać trochę bliżej.

Czym jest wątroba i jakie pełni funkcje?

Skoro, zdaniem ekspertów, największe znaczenie fosfolipidy mają dla zdrowia wątroby, to zanim poznamy ich właściwości, należy dowiedzieć się więcej o tym ważnym organie i największym w naszym organizmie. Jej waga może sięgać nawet 2 kilogramów, zlokalizowana jest po prawej stronie brzucha, w jego górnej części, a tworzą ją 4 płaty, w większości pokryte przez otrzewną:

• prawy;
• lewy;
• czworoboczny;
• ogoniasty.

Niezwykle ważny jest dopływ krwi do wątroby, która dociera do niej na dwa sposoby:

• poprzez żyłę wrotną, około 70-80 procent krwi trafiającej do tego organu;
• poprzez tętnicę wątrobową, około 20-30 procent całkowitego dopływu krwi.

Jeśli zaś chodzi o budowę komórkową tego organu, to aż w 65 procentach jest złożony z hepatocytów, a pozostałe 35 procent stanowią komórki siateczkowo-nabłonkowe, warunkujące prawidłową pracę wątroby. Spośród najważniejszych funkcji, jakie ma do spełnienia w ludzkim ciele, szczególnie warto podkreślić:

• usuwanie nadmiaru gromadzących się w organizmie toksyn, powstałych np. w wyniku procesów przemiany materii i mogących stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia;
• magazynowanie glikogenu, materiału dostarczającego nam energię;
• synteza żółci niezbędnej do prawidłowego przebiegu procesów trawiennych i metabolizmu tłuszczów;
• poprawa wchłaniania tłuszczy;
• uczestnictwo w procesach przemiany hormonów produkowanych przez tarczycę;
• produkcja białek wchodzących w skład osocza i odpowiedzialnych między innymi za krzepnięcie krwi;
• produkcja cholesterolu, którego frakcja HDL jest wręcz niezbędna dla zdrowia.

Jak objawiają się schorzenia wątroby i na jakie jest narażona?

Funkcje pełnione przez wątrobę sprawiają, że powinniśmy poświęcać jej szczególną uwagę i w żadnym wypadku nie lekceważyć jakichkolwiek pojawiających się nieprawidłowości mogących świadczyć o zaburzeniach pracy tego organu. Pierwszym, aż nadto wyraźnym sygnałem ostrzegawczym powinien być ból w miejscu, gdzie znajduje się wątroba, czyli w tzw. prawym podżebrzu, często bardzo silny. Wynika przeważnie z jej ucisku na inne narządy wewnętrzne, a inne, niemniej odczuwalne symptomy i widoczne symptomy, to:

• objawy skórne, przede wszystkim charakterystyczne zażółcenie skóry i jej uciążliwe swędzenie;
• zażółcenie gałek ocznych, powodowane przez wzrost poziomu bilirubiny we krwi;
• ciemniejszy, żółto-brunatny kolor moczu;
• podwyższona skłonność do powstawania siniaków na skórze;
• obrzęki, szczególnie wokół kostek i podudzi;
• charakterystycznie rozlany, powiększony obwód brzucha, nazywany potocznie „żabim brzuchem”;
• powiększenie piersi, w tym ginekomastia u mężczyzn, wynikająca z nieprawidłowego metabolizmu hormonów płciowych w wątrobie;
• krwawienia z przewodu pokarmowego, będące efektem wzrostu tzw. ciśnienia wrotnego krwi w wątrobie, spotykane zwłaszcza przy marskości wątroby;
• nudności i wymioty;
• spadek apetytu i masy ciała;
• silne wzdęcia brzucha;
• podwyższona temperatura ciała;
• zaburzenie natury psychicznej, spadek koncentracji, pamięci i ogólnych zdolności intelektualnych, czego przyczyną jest nadmiar szkodliwych toksyn gromadzących się w wątrobie, wpływających negatywnie na pracę mózgu i układu nerwowego;
• zaburzenia neurologiczne, także oznaczające problemy z funkcjonowaniem układu nerwowego;
• upośledzenie sprawności układu immunologicznego.

Nie zadbanie o zdrowie wątroby może z czasem skutkować wieloma jej mniej lub bardziej poważnymi schorzeniami, które jeśli nie podejmie się odpowiedniego leczenia, mogą skończyć się tragicznie. Zaniedbania w tej kwestii mogą prowadzić między innymi do rozwoju:

• wirusowego zapalenia wątroby;
• polekowego lub alkoholowego uszkodzenia wątroby;
• niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby;
• autoimmunologicznego zapalenia wątroby (AZW);
• zakrzepicy żył wątrobowych;
• marskości wątroby;
• raka wątroby albo dróg żółciowych.

Czym są fosfolipidy?

Wiemy już, jak ważne funkcje w ludzkim organizmie pełni wątroba i na jakie choroby może być narażona. Jednym z czynników pozwalających właściwie zadbać o jej stan zdrowia jest wspomniany dobór składników odżywczych, które dostarczamy wraz z pożywieniem, w tym właśnie fosfolipidów. Ich optymalna zawartość w osoczu krwi maleje wraz z wiekiem, lecz nie powinna być większa niż 3 g/l płynu.

Fosfolipidy są to organiczne związki chemiczne, naturalnie wytwarzane przez nasz organizm, zaliczane do grupy lipidów, związków o skomplikowanej budowie, w której skład wchodzi między innymi kwas fosforowy, cząsteczki alkoholi, różnych kwasów tłuszczowych i zasady organicznej zawierającej azot. Fosfolipidy można podzielić na dwie podstawowe grupy:

Glicerofosfolipidy (estry glicerolu), do których należą:

• kardiolipina (difosfatydyloglicerol);
• fosfatydyloinozytol;
• fosfatydyloseryna;
• kefalina (fosfatydyloetyloamina);
• lecytyna (fosfatydylocholina), zdecydowanie najważniejsza, jeśli chodzi o prawidłowe funkcjonowanie wątroby.

Sfingofosfolipidy (estry sfingozyny), do których zaliczamy:

• sfingomieliny;
• glikosfingolipidy.

Które funkcje fosfolipidów mają znaczenia dla zdrowia organizmu?

Znaczenia fosfolipidów dla zachowania zdrowia nie tylko wątroby nie da się zbagatelizować, są bowiem jednym z najważniejszych materiałów budulcowych ludzkiego ciała, odpowiedzialnym za właściwą strukturę, integralność i przepuszczalność błon komórkowych. Specjaliści podkreślają również inne, przede wszystkim biologiczne, funkcje, które pełnią fosfolipidy, takie jak:

• aktywny udział w przebiegu wielu procesów metabolicznych;
• udział w produkcji niektórych białek;
• aktywacja i przyspieszenie regeneracji komórek, zwłaszcza wątroby;
• funkcje ochronne komórek przed możliwymi uszkodzeniami;
• udział w syntezie związków będących źródłem energii.

Z jakich źródeł zewnętrznych fosfolipidów warto korzystać?

Związki te są syntezowane w naturalny sposób przez ludzki organizm, między innymi we krwi czy w tkankach nerwowych i są to fosfolipidy endogenne. Warto jednak uzupełniać ich ewentualne niedobory ze źródeł zewnętrznych, dostarczać je wraz ze starannie dobranymi produktami spożywczymi. Należy jednocześnie pamiętać, że zalecana dzienna dawka nie powinna przekraczać 2-8 g dla dorosłego człowieka, a najlepsze źródła fosfolipidów egzogennych to:

• żółtka jaj kurzych;
• tłuste ryby morskie i owoce morza;
• nasiona soi;
• kiełki pszenicy;
• szparagi;
• wątroba, wołowa, wieprzowa i drobiowa;
• mięso drobiowe;
• orzechy włoskie i ziemne;
• mleko krowie i robione z niego przetwory;
• biała kapusta;
• rzodkiew, przede wszystkim japońska;
• oleje roślinne.

Mimo że właściwie zbilansowana dieta pokrywa zazwyczaj w stu procentach dzienne zapotrzebowanie organizmu na fosfolipidy, to w niektórych przypadkach, zwłaszcza chorób wątroby, warto zastosować dodatkową suplementację, np. w postaci tabletek czy innych preparatów mających je w składzie.

Warto również wiedzieć, że picie alkoholu ma wyjątkowo niekorzystny wpływ na ilość lipidów, które pod jego wpływem mogą ulec całkowitemu zniszczeniu. Wraz ze spadkiem ich poziomu może ulec zwiększeniu poziom „złego” cholesterolu LDL, co niekorzystnie odbija się na ogólnym stanie zdrowia.

W jaki sposób fosfolipidy oddziałują na naszą wątrobę i ogólny stan zdrowia?

Znaczenia odpowiedniej suplementacji fosfolipidów dla zdrowia wątroby nie da się zbagatelizować, chociaż należy uzupełniać ich braki tylko w czasie choroby, kiedy jesteśmy zdrowi, ich ilość w organizmie jest przeważnie wystarczająca. Podstawową funkcją, jaką pełnią fosfolipidy, zwłaszcza fosfatydylocholina, w stosunku do wątroby, to przyspieszenie procesu regeneracji jej uszkodzonych komórek. Oddziałują na ten organ również w inny sposób:

• poprawiają przepuszczalność, elastyczność i stabilizują błony komórkowe hepatocytów, czyli właśnie komórek tworzących wątrobę;
• poprawiają profil lipidów we krwi;
• redukują uszkodzenia powstałe w wyniku nadużywania alkoholu lub niektórych grup leków;
• łagodzą objawy i przyspieszają leczenie stanów zapalnych wątroby i jej chorób o podłożu wirusowym;
• mają właściwości bakteriobójcze, przeciwdziałają zakażeniom całego układu pokarmowego;
• uczestniczą w metabolizmie i transporcie komórek cholesterolu, dzięki czemu redukują jego poziom we krwi, zwłaszcza szkodliwej frakcji LDL;
• wspierają jednocześnie zdrowie mięśnia sercowego i pozostałych elementów układu krążenia, zapobiegając między innymi miażdżycy, arteriosklerozie i chorobie niedokrwiennej serca;
• pobudzają układ nerwowy i mózg do aktywniejszej pracy, poprawiając w ten sposób pamięć, koncentrację oraz ogólne zdolności poznawcze;
• poprawiają przewodnictwo impulsów nerwowych i chronią neurony przed uszkodzeniem lub śmiercią, a badania wykazują ich skuteczność w łagodzeniu symptomów chorób neurodegeneracyjnych, np. choroby Alzheimera czy Parkinsona.

Czy fosfolipidy znajdują zastosowanie w kosmetyce?

Kolejny, nie mniej istotny, zakres zastosowania fosfolipidów obejmuje kosmetykę, są bowiem ważnych składnikiem wielu preparatów, np. kremów, przeznaczonych do codziennej pielęgnacji skóry. Docenia się przede wszystkim ich właściwości umożliwiające stworzenie na skórze ochronnego filtru, zabezpieczające ją przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, wilgocią, czy promieniowaniem UV.

Fosfolipidy charakteryzuje również działanie przywracające skórze miękkość, jędrność i elastyczność, a dzięki nim składniki odżywcze mogą bez problemu przenikać do głębokich warstw skóry przez zewnętrzną, zrogowaciałą warstwę naskórka. Wykazują skuteczność w dokładnym oczyszczaniu skóry, z makijażu i innych osiadających na niej zanieczyszczeń. Są jednocześnie nawilżające, natłuszczające, łagodzące podrażnienia i zaczerwienienia oraz regulują pracę gruczołów łojowych, przeciwdziałając nadmiernemu wydzielaniu sebum, co może prowadzić do rozwoju trądziku.

Źródła:

• https://www.healthline.com/human-body-maps/liver
• https://www.healthline.com/health/liver-disease-symptoms