Dieta w sibo – jak leczyć?

SIBO – inaczej nazywane zespołem przerostu bakteryjnego jelita cienkiego jest to schorzenie, które cechuje się rozrostem flory bakteryjnej jelita cienkiego lub wykryciem drobnoustrojów, które na co dzień nie bytują w naszych jelitach. Objawy, które mogą sygnalizować, że w jelitach dzieję się coś nie dobrego to:

• ból brzucha,
• wzdęcia brzucha,
• bóle głowy,
• niestrawność pokarmowa,
• zmęczenie.

Wszystkie objawy SIBO są zależne od tego jak długo trwa choroba oraz jak ciężki jest jej przebieg. SIBO także bardzo często jest mylone z IBS, nazywany zespołem jelita drażliwego. Nadmierny przerost bakterii nasila się bardzo często po spożyciu kiszonek, surowych warzyw i owoców, probiotyków, a także prebiotyków, czyli pożywki dla bakterii. Dzięki tym produktom możemy między innym odróżnić zespół przerostu bakteryjnego od IBS.

Diagnostyka i leczenie

Osoby, które są diagnozowane pod kątem przerostu flory bakteryjnej powinny być przede wszystkim pod stałą opieką lekarza internisty, gastrologa lub gastroenterologa, który będzie odpowiedzialny za zlecenie odpowiednich badań oraz w razie potrzeby zaproponuje leczenie. Bardzo często w tego typu przypadkach zlecany jest wodorowy test oddechowy lub wodorowo – metanowy test oddechowy. Testy oddechowe to badanie, która można przeprowadzić tylko stacjonarnie w miejscu, które specjalizuje się w diagnozowaniu tego typu schorzeń. Czas trwania badania może maksymalnie wydłużyć się do 3 godzin. Badanie polega na pomiarze wodoru w wydychanym powietrzu po spożyciu roztworu substancji, która rozkładana jest przez bakterie – cukru. Czas testowania wykonywany jest w odstępach, w których sprawdzane są poziomy wydychanego wodoru, dzięki czemu możemy stwierdzić jaka jest aktywność bakterii w jamie brzusznej. Organizm człowieka naturalnie w spoczynku nie wydziela wodoru, dzieje się to tylko w procesie fermentacji dzięki bakteriom beztlenowym. Podczas badania można spotkać się z bólem brzucha, wzdęcia lub luźne stolce. Warto pamiętać również o odpowiednim przygotowaniu się do badania, które jest niezbędne i kluczowe do uzyskania prawidłowego wyniku. Powinniśmy wziąć tu pod uwagę:

• siedem dni przed badaniem należy wyeliminować środki o działaniu przeczyszczającym i prokinetycznym pod kontrolą lekarza.
• trzy dni przed badaniem należy zaprzestać przyjmowanie probiotyków.
• dzień przed badaniem osoby, które cierpią na zaparcia powinny wyeliminować z diety produkty zawierające duży współczynnik fermentacji, czyli: węglowodany złożone, mleko krowie i jego przetwory mleczne oraz soki owocowe. Natomiast dozwolone w tym okresie jest biały ryż, pieczywo pszenne, mięso, ryby oraz jajka.
• produkty zakazane to również: cebula, por, czosnek, kapust, fasola, groszek zielony, a także jakiekolwiek warzywa marynowane lub kiszone,
• ostatni posiłek powinien zostać spożyty 14 godzin przed badaniem. Należy pamiętać, aby był ubogi w błonnik pokarmowy. Po zjedzeniu kolacji dozwolone jest tylko picie wody do momentu wykonania badania,
• ważne jest, aby na 2 godziny przed testem nie palić papierosów i nie żuć gumy, ponieważ to może również wpłynąć na wynik badania.

W dniu badania:

• należy dokładnie umyć zęby, natomiast osoby z protezami, nie mogą używać do nich kleju,
• zaleca się wypicie szklanki ciepłej wody,
• przed badaniem nie można przyjmować witamin rozpuszczalnych, środków o działaniu przeczyszczającym oraz antybiotyków,
• aktywność fizyczną należy ograniczyć do minimum.

W momencie uzyskania pozytywnego wyniku w wydychanym powietrzu, który przedstawiony jest na wykresie, lekarz przepisuje odpowiednią antybiotykoterapię, która jest stosowana pod jego ścisłą kontrolą. Metoda jest szybka i skuteczna, a jeśli będziemy stosować się do niej zgodnie z zaleceniami lekarza antybiotykoterapia będzie trwać od 2 do 3 tygodni. Do leczenia powinien zostać wykorzystany preparat, który będzie działać w jelitach, a nie trafi do naszego krwiobiegu. Terapia powinna nie tylko polegać na leczeniu SIBO, ale również zmianie zasad żywienia np. wprowadzenie diety low fodmap. Powinna być ona wprowadzona pod ścisła kontrolą dietetyka, ponieważ jej zasady są skomplikowane oraz rygorystyczne. Warto również wyeliminować probiotyki z rodzaju Lactobacillus, ponieważ doprowadzają one do nasilenia się objawów choroby. Jakąkolwiek probiotykoterapię i prebiotykoterapię powinniśmy skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Dieta przy zdiagnozowanym przeroście flory bakteryjnej – SIBO.

Przy leczeniu bardzo istota jest odpowiednia dieta, która wpłynie na zmniejszenie objawów choroby. Istotne jest usunięcie z diety składników o wysokiej zawartości fodmap, czyli produktów, które pobudzają procesy fermentacyjne w jelitach. Zalecane są tu:

• dieta SCD – czyli dieta specyficznych węglowodanów, która zaleca ograniczenie do minimum węglowodanów, takich jak skrobia, poli – i disacharydy. Nie wliczają się w to cukry proste,
• dieta GAPS – pochodzi od diety SCD, ale jest jeszcze bardziej ograniczająca,
• protokół dr Siebecker – są to zalecenia oparte na diecie SCD oraz low fodmap. Dieta eliminacyjna polecana przez dr Siebecker zaleca rozpoczęcie procesu od diety SCD lub GAPS, a następnie poszerzenie jej o produkty fodmap dieta. Maksymalny czas diety powinien trwać dwa miesiące,
• dieta low fodmap – jest to najbardziej popularny model żywienia, który minimalizuje rozrost bakteryjny jelita cienkiego. Dieta fodmap polega na wyeliminowaniu z planu żywienia produktów o wysokim wskaźniku fermentacji, czyli oligo -, di-, monosacharydów oraz polioli. Należą one do produktów zawierających krótkołańcuchowe węglowodany, które słabo się wchłaniają, ale szybko fermentujących o wysokim ciśnieniu osmotycznym, do których zaliczamy: produkty mleczne, niektóre rośliny strączkowe, substancje słodzące np. ksylitol, mannitol lub erytrytol, produkty zbożowe – pszenica oraz czosnek i cebula czy wysoko przetworzone mięso.

Przy zespole jelita drażliwego lub innych schorzeniach układu pokarmowego, czyli zespół przerostu bakteryjnego produkty bogate w FOPMAP mogą doprowadzić do zaostrzeń objawów choroby. Dzieje się tak, ponieważ trafiają one do jelita grubego w formie niezmienionej. Właściwości osmotyczne odpowiadają za zwiększenie wchłaniania wody w jelicie cienkim. Zjawisko to doprowadza do rozciągnięcia się ścian jelit, co może powodować między innymi bóle brzucha. Od nadmiaru bakterii u pacjentów mających zdiagnozowany przerost bakteryjny pojawia się nadmiar gazów w jelitach co powoduje dyskomfort oraz wzdęcia.

SIBO co jeść? Dieta w sibo została przygotowana przez Australijski Uniwesytet i charakteryzuje się niską obecnością w jadłospisie produktów fermentujących, czyli oligo-, di-, monosacharydów oraz polioli. Plan żywieniowy powinien być bogaty w niezbędny do prawidłowego funkcjonowania jelit błonnik pokarmowy oraz białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne. W terapii SIBO istotna jest dieta low, która dzieli się na trzy etapy, które wskazują jakie produkty jeść oraz czego unikać:

1. Etap I: Dieta eliminacyjna

Jej czas trawania do od 2 do 6 tygodni. W tym czasie powinniśmy wykluczyć z diety produkty o dużej zawartości fodmap i zamienić je na produkty o niskiej wartości fodmap:

Warzywa:

• wysoka zawartość fodmap: cebula, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, buraki, por, brukselka, czosnek, kapusta, nasiona roślin strączkowych, czyli ciecierzyca, soczewica, groszek zielony, soja i fasola,
• niska zawartość fodmap: pomidory, marchew, kapusta chińska, papryka, ogórki, bakłażan, seler, kukurydza, kabaczek, sałata, dynia, szczypior, słodkie ziemniaki.

Owoce:

• o wysokiej zawartości fodmap: jabłka, gruszki, mango, arbuz, śliwki, morele, nektarynka, brzoskwinie, owoce z puszki, owoce suszone,
• o niskiej zawartości fodmap: mandarynki, kiwi, banany, winogrona, grejpfruty, pomarańcze, jagody, cytryny, maliny, truskawki.

Produkty mleczne:

• o wyskiej zawartości fodmap: delikatne sery typu mascaropne lub ricotta, twaróg, jogurty, maślanka, mleko skondensowane, mleko krowie, mleko owcze, mleko kozie, bita śmietana, kwaśna śmietana,
• o niskiej zawartości fodmap: ser camembert, ser brie, twarde sery typu szwajcarski, cheddar, mozzarella, parmezan, margaryna, masło, produkty mleczne bez laktozy.

Zboża i produkty zbożowe:

• o wysokiej zawartości fodmap: pieczywo pszenne, produkty pszenne, żyto, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny,
• o niskiej zawartości fodmap: mąka orkiszowa, pieczywo bezglutenowe, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, makaron bezglutenowy, płatki owsiane, komosa ryżowa, ryż.

Orzechy i nasiona:

• o wysokiej zawartości fodmap: orzechy nerkowca, pistacje,
• o niskiej zawartości fodmap: migdały, orzechy włoskie, orzechy pekan, orzeszki ziemne, orzechy makadamia, orzeszki piniowe, ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika.

Inne:

• o wysokiej zawartości fodmap: miód, syrop z agawy, syrop glukozowo – fruktozowy, słodziki typu: mannitol, maltitol, erytrytol, ksylitol, sorbitol, produkty bez dodatku cukru z substancjami słodzącymi, mleko sojowe,
• o niskiej zawartości fodmap: syrop klonowy, cukier kryształ, stewia, aspartam, masło orzechowe, mleko migdałowe, mleko ryżowe.

2. Etap II – ponowne wprowadzenie produktów zawierających fodmap

Czas trwania tego etapu to od 8 do 12 tygodni. Etap II polega na ponownym włączeniu do diety produktów o wysokiej zawartości fodmap w niewielkich ilościach. Jest to jeden z najbardziej istotnych momentów w trakcie leczenia, ponieważ nowy produkt powinniśmy wprowadzać raz na 3 dni i obserwować czy z powrotem nie pojawiają się objawy choroby. Dużą skuteczność zyskuje tu prowadzenie dzienniczka, w którym dokładnie opisujemy to co zjedliśmy, nasze objawy i samopoczucie. SIBO dieta jest bardzo restrykcyjna i podczas jej poszerzania powinniśmy wziąć kilka czynników pod uwagę:

• Podczas poszerzania diety powinniśmy wprowadzać produkty o wysokiej zawartości fodmap w małych ilościach, a najlepiej należy wybierać jeden produkty fodmap raz na 3 dni, czyli jeśli chcemy wprowadzić fruktozę lepiej wybrać miód niż owoce, ponieważ owoce są bogate jeszcze w inne wartości fodmap, a nie tylko fruktozę np. jak miód,
• Grupy produktów należy wprowadzać po kolei, np. jeśli po wprowadzeniu do diety produktów o wysokiej zawartości fruktozy nie pojawił się stan towarzyszący chorobie, to na okres testowania produktów i tak wyklucz te z dużą zawartością fruzktozy,
• Ważne jest wprowadzanie produktów pod kątem ilościowym, czyli warto rozpocząć od małych porcji, a jeśli nasz organizm zareaguje dobrze na sposoby leczenia to porcje należy zwiększyć.

3. Etap III – personalizacja

Ten etap polega na tworzeniu indywidualnej diety najlepiej pod okiem wykwalifikowanego dietetyka, który posiada doświadczenie w tego typu przypadkach. Dieta przy SIBO powinna być bogata w produkty, które zostały przetestowane i zidentyfikowane jako takie, które nie wywołują objawów z przewodu pokarmowego. Najczęstsze przyczyny choroby wynikają ze złej diety, ale podczas stosowania diety spersonalizowanej raz na jakich czas można wprowadzać składniki, które wywoływały objawy choroby, ale nie powinny to być duże ilości.

Podsumowanie:

1. Stosując dietę, która polega na zminimalizowanie bakterii w jelicie cienkim warto pamiętać, że dieta elementarna jest czasowa i pierwszy etap nie powinien być dłuższy niż 6 tygodni tak, aby nie doprowadzić do niedoborów żywieniowych. Warto również zwrócić uwagę na to, że krótkołańcuchowe węglowodany to prebiotyki, które posiadają wiele resztek pokarmowych i są one doskonałym pożywieniem dla bakterii bytujących w jelitach. Prebiotyki odżywiają zarówno bakterie chorobotwórcze oraz i te prozdrowotne. Odpowiednia liczna bakterii prozdrowotnych korzystanie wpływa na pracę jelit i eliminuje zespół jelita drażliwego, zaburzenia wchłaniania, lub objawy, które towarzyszą przy SIBO,
2. Dieta powinna być spersonalizowana, dzięki czemu będzie eliminować wszystkie składniki, które powodują jakiekolwiek dolegliwości jelitowe.
3. Dieta powinna być skomponowana przez dyplomowanego dietetyka tak, aby nie doprowadzić do nie doborów w organizmie człowieka, a maksymalnie zminimalizować objawy jelita drażliwego lub rozrostu bakteryjnego.

Źródła:

• Gulbicka P, Grzymisławski M. Wzdęcia brzucha – najczęstsze przyczyny i postępowanie. Zdr. Publ. 2016, 6, 1,
• Gąsiorowska J, Czerwionka-Szaflarska M. Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego a zespół jelita nadwrażliwego. Prz Gastroenterol   2013;  8 (3),
• Szczeklik A., Gajewski P. Interna Szczeklika: Zespół rozrostu bakteryjnego, 2018,
• M. Włochal, M. Grzymisławski, Nowe trendy leczenia żywieniowego w przypadku nieswoistych chorób zapalnych jelit, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2016, t.6, nr 2.