Czosnek – naturalny antybiotyk o szerokich właściwościach zdrowotnych

Każdemu z nas mogą przytrafić się mniej lub bardziej poważne problemy zdrowotne, którym najlepiej zacząć przeciwdziałać tuż po zauważeniu pierwszych niepokojących objawów. Jeśli je zlekceważymy, to mogą szybko przekształcić się w ciężką chorobę wymagającą długotrwałego, często skomplikowanego i kosztownego leczenia. Dlatego aż tak istotna jest właściwa profilaktyka zdrowotna, najlepiej z zastosowaniem roślin o sprawdzonych właściwościach leczniczych, takich jak czosnek pospolity i inne jego odmiany, np. czosnek niedźwiedzi.

Czym jest czosnek pospolity, a czym czosnek niedźwiedzi?

Zanim dowiemy się, dlaczego różne rodzaje czosnku zyskały zaszczytne i w pełni zasłużone miano „naturalnego antybiotyku”, powinniśmy poznać dwie najczęściej używane odmiany tej popularnej rośliny. Znajduje ona zastosowanie nie tylko w kuchni, jako dodatek podkreślający smak wielu potraw, zwłaszcza mięsnych, lecz także w ziołolecznictwie, czyli fitoterapii, a dwie najczęściej używane odmiany czosnku to:

Czosnek pospolity

Nazywany także czosnkiem zwyczajnym (Alium sativum), uprawiany i znany od tysięcy lat, pochodzący z Azji Środkowej. Stamtąd rozpowszechnił się praktycznie na całym świecie, rosnąc w różnych strefach klimatycznych, jest także uprawiany na skalę przemysłową. Jest to roślina należąca do rodziny amarylkowatych, zielna dorastająca nawet do 1 m wysokości, o długich, wąskich liściach.

Jej najważniejszą częścią są charakterystyczne cebulki, które można podzielić na kilka odrębnych części i to właśnie są „ząbki” czosnku. Są jadalne i to w nich mieści się całe bogactwo sprzyjających zdrowiu składników odżywczych, chociaż ostry smak i nieco nieprzyjemny zapach nie każdemu przypadnie do gustu.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby spożywać je na surowo lub po wstępnej obróbce cieplnej, są także ważnych składnikiem wielu preparatów leczniczych, w postaci kropli, czy tabletek, które zdecydowanie warto posiadać w swojej domowej, ziołowej apteczce.

Czosnek niedźwiedzi

Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) to kolejna z ponad 300 odmian tej prozdrowotnej rośliny, znana również pod innymi nazwami, np. czosnku cygańskiego czy cebuli czarownic. Porasta w naturze znaczne obszary całej Europy, a co ciekawe, jego naturalne stanowiska w Polsce są pod ochroną, dlatego do celów przemysłowych tworzy się jego sztuczne uprawy.

Jest niższy od czosnku pospolitego, jego krzewy dorastają maksymalnie do 50 cm, nie wytwarza też cebulek, a jadalne są jego lancetowate, długie na 20-30 cm liście i to właśnie one wydzielają charakterystyczny zapach i mają smak czosnku. Nie należy z kolei spożywać kwiatów, szczególnie białych, zawierających substancje szkodliwe dla zdrowia i mogące spowodować poważne zatrucie pokarmowe.

Jakie substancje aktywne znajdziemy w ząbkach czosnku pospolitego i niedźwiedziego?

Jednym z powodów, dla których czosnek, zarówno jego pospolita, jak i niedźwiedzia odmiana, są nazywane „naturalnym antybiotykiem”, jest ich wyjątkowo bogaty skład. Znajdziemy w nim praktycznie wszystkie związki odżywcze, jakich potrzebuje ludzki organizm, aby nie tylko zachować pełnię zdrowia, ale w razie potrzeby poradzić sobie również z atakującymi go infekcjami i chorobami.

W składzie czosnku pospolitego i niedźwiedziego warto wyróżnić następujące substancje decydujące o ich wysoce skutecznym, pozytywnym działaniu:

• witaminę A;
• witaminy z grupy B: tiaminę (B1), ryboflawinę (B2), niacynę (B3), pirydoksynę (B6);
• witaminę C;
• beta-karoten;
• błonnik pokarmowy;
• polifenole;
• flawonoidy;
• fitosterole;
• kwasy organiczne;
• enzymy: allinazę i peroksydazę;
• związki siarki, takie jak allina, disiarczek dialiu, trisiarczek diallilu czy S-allilocyteina;
• minerały: cynk, fosfor, magnez, potas, selen, siarka i żelazo.

W jaki sposób czosnek pospolity i czosnek niedźwiedzi oddziałują na ludzki organizm?

Bogaty skład czosnku przekłada się na wspominany już wyjątkowo szeroki zakres działania sprzyjający poprawie osłabionego stanu zdrowia. Zastosowanie w profilaktyce i wspomaganiu leczenia rożnych schorzeń znajduje od tysięcy lat, a w czasach starożytnych używano go między innymi do łagodzenia bólów głowy oraz jako środek antyseptyczny i antybakteryjny do oczyszczania ran.

Powiedzmy sobie szczerze, że czosnek jest jedną z najzdrowszych roślin jadalnych, a jego odpowiednie dawki warto jeść codziennie, niekoniecznie samodzielnie, lecz jako dodatek do innych, lekkostrawnych i nietuczących potraw. Spośród wszystkich właściwości leczniczych czosnku szczególnie warto podkreślić:

Działanie zbliżone do antybiotyków

Wiele przypadłości, jakie mogą nas spotkać, wymaga zastosowania antybiotyków, które łączą w sobie skuteczność z jednoczesną dużą ilością możliwych skutków ubocznych. Właśnie dlatego w wielu, chociaż nie wszystkich przypadkach, warto rozważyć zastosowanie preparatów z czosnkiem, albo podawanie go w innej postaci. Wzmacnia osłabiony układ odpornościowy, a zalecany jest zwłaszcza w miesiącach jesienno-zimowych.

Okazuje się również niezwykle przydatny we wspomaganiu leczenia przeziębienia i innych tego typu sezonowych infekcji. Jest to możliwe dzięki jego silnym właściwościom antywirusowym i przeciwgrzybiczym, silniejszym niż w innych roślinach używanych w fitoterapii. Można go z powodzeniem stosować w celu hamowania np. grzybów Candida albicans.

Działanie antybakteryjne

Doskonale sprawdza się zwłaszcza na różnego rodzaju zakażenia i infekcje o podłożu bakteryjnym, wykazując dużą skuteczność w zwalczaniu wielu grup tych chorobotwórczych mikroorganizmów. Pod względem siły działania można go śmiało porównać do środków farmaceutycznych, a eksperci podkreślają jego skuteczność na takie bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne, jak np. Escherichia coli, Staphylococcus aureus, czy Streptococcus pneumonia.

Redukcja poziomu cholesterolu LDL

Nadmiar „złego” cholesterolu we krwi, jego szczególnie szkodliwej frakcji LDL, znacznie zwiększa ryzyko groźnych chorób układu sercowo-naczyniowego, przede wszystkim miażdżycy. Regularne stosowanie suplementów diety mających w składzie czosnek redukuje ilość cząsteczek frakcji LDL i jednocześnie podnosi poziom cholesterolu HDL, korzystnie wpływającego na stan zdrowia.

Usprawnienie pracy serca i układu krwionośnego

Warto docenić kompleksowe oddziaływanie czosnku na serce i pozostałe elementy układu krążenia. Wprowadzenie go do swojej codziennej diety pozwala uniknąć nie tylko miażdżycy, ale i innych, równie niebezpiecznych schorzeń. Czosnek przeciwdziała między innymi zjawisku agregacji, czyli sklejania się płytek krwi, co może prowadzić do zagrażających życiu zatorów żylnych.

Pozwala również obniżyć za wysokie ciśnienie krwi, może więc stać się istotnym elementem profilaktyki nadciśnienia tętniczego, a zawarte w nim związki aktywne pomagają chronić przed udarem i zawałem serca. Jest to możliwe dzięki temu, że czosnek ma właśnie działanie zmniejszające lepkość krwi i poprawiające rozkurcz naczyń krwionośnych.

Właściwości antyoksydacyjne i antynowotworowe

Jednym z istotnych czynników mogących powodować rozwój wielu chorób, także nowotworowych, jest wysoka aktywność wolnych rodników, czyli reaktywnych form tlenu, nazywanych w skrócie ROS. W składzie czosnku znajdują się liczne antyoksydanty, czyli związki wspomagające usuwanie wolnych rodników z organizmu, takie jak beta-karoten, polifenole i przede wszystkim witamina C, czyli kwas askorbinowy.

Badania przeprowadzane w kwestii działania antynowotworowego czosnku wykazały, że jego regularne spożywanie jest zalecane w profilaktyce tej choroby, mogąc redukować ryzyko rozwoju niektórych nowotworów, np. piersi, jelita grubego i trzustki. Antyoksydanty, razem z potasem i cynkiem, wpływają również korzystnie na stan skóry, zapewniając jej zdrowy i młodzieńczy wygląd, bez szpecących przebarwień lub zmian trądzikowych. Warto używać go też na osłabione, kruche i podatne na wypadanie włosy.

Poprawa pracy układu pokarmowego

Jeśli wprowadzimy czosnek do swojego menu, to pozytywne efekty jego działania odczuje również układ pokarmowy. Odpowiednie, zgodne z zalecanymi normami, ilości czosnku mogą przyczyniać się do podwyższenia produkcji soków żołądkowych niezbędnych do prawidłowego trawienia.

Pobudza również do pracy wątrobę i syntezę żółci, przeciwdziała nadmiernemu gromadzeniu się gazów, wspomaga przebieg procesów przemiany materii, co sprzyja szybkiej redukcji masy ciała. Normuje jednocześnie mikroflorę bakteryjną jelit oraz ułatwia usunięcie z nich szkodliwych bakterii i pasożytów, np. tasiemca, czy glisty ludzkiej.

Czy istnieją przeciwwskazania i skutki uboczne uniemożliwiające jedzenie czosnku?

Licznym właściwościom leczniczym i zaletom spożywania obu odmian czosnku nie da się zaprzeczyć. Niestety, nie każdy może skorzystać z jego zalet, specjaliści od zdrowego żywienia wskazują istotne przeciwwskazania uniemożliwiającego spożycie czosnku i zdecydowanie nie jest zalecany:

• dzieciom poniżej 12 roku życia;
• osobom z chorobami wrzodowymi żołądka i dwunastnicy;
• przy chorobach wątroby i nieżycie jelit;
• przy stanach zapalnych nerek;
• przy nasilonych objawach obniżenia ciśnienia tętniczego i nadciśnieniu tętniczym;
• kobietom w ciąży i w okresie karmienia piersią.

Jeśli zaś chodzi o możliwe skutki uboczne jedzenia czosnku, to występują one przeważnie tylko w przypadku przekroczenia zalecanej dziennej dawki, maksymalnie 5 g, czyli 2-3 ząbków, a najczęściej spotykane działania niepożądane to:

• silne pieczenie w jamie ustnej;
• ból brzucha;
• wzdęcia i zgaga;
• bolesne zaczerwienienie naskórka;
• podrażnienia żołądka i jelit.

Jak możemy przygotować czosnek do spożycia?

Zdecydowanie najwięcej korzyści zyskamy jedząc świeży czosnek, dzięki czemu mamy pewność, że nie straci żadnych swoich wartości odżywczych i własności leczniczych, lecz należy pamiętać, aby nie przekraczać wymienionej wyżej zalecanej dziennej dawki.

Dobrym pomysłem, który znały już nasze babcie, jest przygotowanie syropu z czosnku, wystarczy tylko zmiksować jego dwie główki, odstawić na kilkanaście minut, a następnie zmieszać ze świeżym sokiem cytrynowym i szklanką przegotowanej wody. Po przelaniu do szczelnego pojemnika, wstawiamy syrop do lodówki i czekamy 2-3 doby, a pijemy go w ilości 1 łyżki stołowej dziennie.

Zdajemy sobie sprawę, że smak surowego czosnku lub robionego z niego syropu, nie każdemu przypadnie do gustu, dlatego można zamiast nich stosować suplementy diety w postaci tabletek, w których jest główną substancją czynną. Zapach czosnku jest nich praktycznie niewyczuwalny, lecz zachowano jego stuprocentową skuteczność działania.

Źródła:

• https://www.healthline.com/nutrition/11-proven-health-benefits-of-garlic
• https://www.healthline.com/nutrition/garlic-and-ginger-benefits
• https://www.healthline.com/nutrition/too-much-garlic
• https://www.healthline.com/health/foods-healing-power-garlic
• https://www.healthline.com/nutrition/garlic-fights-colds-and-flu